Checkpoint Charlie was tijdens de verdeling van Berlijn een controlepost op de grens van de Amerikaanse en Russische sector, bij een doorgang in de Berlijnse Muur in de Friedrichstraße.

VAL VAN DE BERLIJNSE MUUR FILMPJE

Ligging van de Berlijnse Muur op een satellietfoto:

Hoe en waarom is de Berlijnse muur gevallen?

In de jaren 70 namen de spanningen tussen de Sovjet-Unie en de VS af. In 1972 werd er een verbond tussen beide landen gesloten over de vermindering van het aantal kernwapens. Er werd beloofd om er minder te produceren. Dit heet het SALT-verdrag. In 1975 tekenden beide landen het Helsinki-akkoord over de mensenrechten. Ze beloofden dus beiden de mensenrechten na te komen. In 1979 werd het SALT-verdrag 2 getekend, ze zouden weer verminderen in het produceren van kernwapens.

In 1985 kwam Michail Gorbatsjov in de Sovjet-Unie aan de macht. Hij wist dat de Sovjet-Unie moest bezuinigen omdat het land bijna failliet was. De populariteit van Gorbatsjov groeide erg in de Westerse landen. Hij vernieuwde het beleid in de Sovjet-Unie. Een belangrijk punt was de Perestrojka. Individuele bedrijven mochten nu winst maken. Een ander belangrijk punt was de Glasnost en dat betekende dat men nu meer vrijheid van meningsuiting had. Voortaan mochten de burgers kritiek hebben op het bestuur van het land. Natuurlijk waren de communistische belangrijke mensen het niet eens met Gorbatsjov. Ook bleek het dat Gorbatsjov zijn meeste beloften niet waar kon maken en al snel kwam er vanuit de Sovjet-Unie alleen maar kritiek. De communistische regering werd steeds zwakker. Vele mensen kregen door dat ze eigenlijk niet meer bang hoefden te zijn voor de Sovjet-Unie. Rond november 1989 gingen er geruchten dat de DDR de Berlijnse Muur ging slopen. Overal in Oost-Europa vielen er al communistische regeringen. Daardoor besloot de regering van de DDR dat de Berlijnse Muur dan maar gesloopt moest worden. Op 9 november was het dan ook eindelijk zo ver, de Berlijnse Muur werd gesloopt. Een jaar later werden Oost- en West-Duitsland weer herenigt. In december 1989 werden er door de nieuwe Amerikaanse president George Bush en Gorbatsjov bekend gemaakt dat de Koude Oorlog ten einde was gekomen.

Hoe ging de bouw in zijn werking?

In 1961 besloten Walter Ulbricht en de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus werd begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. In enkele weken tijd werd een zwaarbewaakte betonnen hindernis opgeworpen rondom West-Berlijn. Er werden op zeven plaatsen doorgangsposten opengelaten. De Berlijnse Muur werd door de Oost-Duitse grenspolitie zwaar bewaakt. De strenge bewakers maakten van elke beweging een foto, soms zelfs van elkaar. De Berlijnse Muur was ook voorzien van prikkeldraad. De grenswachten hadden bevel om te schieten op mensen die probeerden de grens over te steken. Dit betekende overigens niet dat niemand meer probeerde te vluchten. Gedurende de bijna dertig jaar dat de Berlijnse Muur bestond zijn talrijke pogingen ondernomen om uit de DDR te ontsnappen. Hierbij zijn naar schatting ongeveer tweehonderd doden gevallen. De eerste twee en een half jaar bleef de Berlijnse Muur potdicht, daarna ging hij langzamerhand op een kier voor bezoekers uit het Westen.

In de eerste paar jaren van zijn bestaan was de Berlijnse Muur nog lang niet perfect. Er zaten nog veel gaten en zwakke plekken, die snel door vindingrijke Oost-Berlijners werden gevonden. Aanvankelijk kon men eenvoudig naar het westen vluchten via de ramen van de huizen die net op de grens stonden, met toestemming van de bewoners. Er werden in de loop der jaren vaak spectaculaire pogingen gedaan om over de Berlijnse Muur te klimmen, te vliegen en er onderdoor te graven. De creativiteit groeide, zoals kisten onder, en onzichtbare bergruimtes in auto's. Zo reed bijvoorbeeld een Oost-Berlijner met een shovel dwars door de Berlijnse Muur heen, ook werden er tunnels onder de Berlijnse Muur door gegraven. Toen de BerlijnseMuur steeds afschrikwekkender werd, konden sommige mensen het gevoel opgesloten te zijn moeilijk verdragen en kregen last van een syndroom dat Mauersyndroom, 'muurziekte', werd genoemd.

Als propaganda-instrument wist het Westen de Berlijnse Muur echter op waarde te schatten; uiteraard maakten de West-Duitse media er het meeste werk van. In het zicht van de DDR-grenswachten werd een grote foto opgesteld van een hunner collega's die de benen nam naar West-Berlijn. Aan de Muur werd een monument opgericht voor degenen die omkwamen bij hun vluchtpogingen, als Opfer des Stalinismus. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog bezocht de Amerikaanse president John F. Kennedy West-Berlijn op 23 juni 1963, waar hij zijn solidariteit met de inwoners van Berlijn betuigde door zijn beroemde woorden Ich bin ein Berliner. Later, op 12 juni 1987, riep president Ronald Reagan vanaf een platform met uitzicht op de Muur de Sovjet-president Michail Gorbatsjov op om de Berlijnse Muur neer te halen. Binnen twee en een half jaar zou het inderdaad zo ver zijn.

In de DDR-propaganda werd de Berlijnse Muur (net als de hele bewaking van de grens met de Bondsrepubliek) de ‘antifaschistischer Schutzwall’ (‘antifascistische beschermingsmuur’) genoemd. Die beschermingsmuur moest de DDR beschermen tegen wegtrekken, infiltratie, spionage, sabotage, smokkel, uitverkoop en agressie uit het Westen.

Strip Berlijnse Muur: 

Hoe was de situatie na de val van de Berlijnse Muur in Berlijn en hoe ontwikkelde deze zich?

De eerste weken na de val van de muur heerste er een feeststemming omdat mensen elkaar na ruim 28 jaar weer in de armen konden sluiten. Mensen zagen eindelijk weer oude bekenden en konden hun verhaal houden. Er was echter nog een probleem en dat was dat de communistische staatsvorm nog niet verdwenen was. De muur was uit onmacht gevallen, maar de regering onder Honecker zetelde nog steeds in Oost-Berlijn. Zij probeerden tegen beter weten in de DDR in stand te houden. Het heeft in werkelijkheid nog bijna een jaar geduurd totdat Duitsland daadwerkelijk verenigd werd en wel op 3 Oktober 1990. De DDR en BRD gingen op in een Duitsland dat geleid werd door de voormalig West Duitse kanselier Helmut Kohl. Hij had de moeilijke taak om Duitsland weer echt een te laten worden en dat zowel in economisch als in sociaal opzicht. Dit bleek moeilijker te wezen dan wie dan ook had gedacht. Oost en West hadden sinds 1948 een totaal verschillende ontwikkeling doorgemaakt. Jongere Oost-Duitsers hadden nooit een andere staatsvorm gekend als het communisme. Het grootste probleem voor hen betrof dan ook het voor zichzelf zorgen. Zij waren gewend dat de staat hun zaakjes wel regelde, vooral na de sociale politiek van Honecker. Ten eerste kreeg Kohl te maken met grote maatschappelijke verschillen, die vooral in Berlijn erg duidelijk zichtbaar werden. De Oost en West Duitsers hadden allebei hun mening over elkaar klaar. Zo vonden de Ossies zoals de West Duitsers de Oost Duitsers noemden dat West Duitsers egoïstisch en arrogant waren. Dit werd veroorzaakt doordat zij in een kapitalistische democratie voor zichzelf op moesten komen. Ze moesten het beste van zichzelf laten zien om hogerop te komen. Voor Oost Duitsers was dit niet nodig geweest omdat er voor hen gezorgd werd. Ze hadden geen last van werkloosheid en van grote verschillen in lonen. Nu werden zij hier door de vrije markt economie plotseling wel mee geconfronteerd. Verder konden Oost Duitsers het niet uitstaan dat West Duitsers zo betweterig waren en ze hadden het gevoel dat zij constant de baas speelden over de voormalige DDR. Dit was ook niet zo verwonderlijk omdat West Duitsers ook daadwerkelijk beter opgeleid waren. Er moet wel bij verteld worden dat de dankbaarheid van de Oost Duitsers de boventoon speelde. Zij kregen ieder jaar 150 miljard Mark van de Duitse regering om hun achterstand op West- Duitsland goed te maken. Dit was echter wel een probleem voor veel West-Duitsers. Vooral de Duitsers die voor de muur weinig banden hadden met Oost Duitsland vonden het moeilijk te accepteren dat er zoveel geld in de oude DDR werd gepompt. Duitsers in bijvoorbeeld het Rijnland woonden honderden kilometers van Oost-Duitsland af. Er werd zelfs solidariteitstoeslag geheven. Dit was een extra belasting die elke Duitser geacht werd te betalen. Veel West-Duitsers vonden echter dat de Oost-Duitsers er maar harder voor hadden moesten werken, zij werden dan ook vaak als lui bestempeld. De samenwerking om de grote verschillen in Duitsland recht te trekken hebben hun uitwerking gehad. Nu vijftien jaar later zijn de verschillen een stuk kleiner geworden, maar er is nog steeds veel te doen. Men schat dat het zeker nog eens vijftien jaar duurt voordat de sociale maar vooral economische verschillen verdwenen zijn. De economische verschillen zijn nog lang niet zo goed opgelost als de sociale problemen. De DDR had veel bedrijven die verliesgevend waren maar konden voorbestaan doordat ze gefinancierd werden door de staat. Nu het communistische regime heeft plaatsgemaakt voor het kapitalisme moesten deze bedrijven het zelf maar uitzoeken met minimale steun. Veel bedrijven gingen hierdoor dan ook failliet. De Oost-Duitsers kregen met een geheel nieuw fenomeen te maken en dat was de massale werkloosheid. Vele Oost-Duitsers kwamen op straat te staan en moesten van een kleine uitkering rond zien te komen. Dit was een groot nadeel van de vrije markt –economie. Voorlopig zal er nog steeds veel geld moeten worden gepompt in de voormalige DDR. Veel bedrijven zijn nog steeds onrendabel omdat hun arbeidsproductiviteit te laag is. De lonen zijn echter wel flink gestegen waardoor de bedrijfskosten boven de omzet uit stijgen. Verder willen nog niet genoeg Westerse bedrijven zich in voormalig Oost-Duitsland vestigen. Er was nog een probleem met Oost-Duitsland en vooral Oost-Berlijn en dat was dat er zeer veel milieuvervuiling was. De grond is op veel plaatsen vervuild en de uitstoot van fabrieken is veel te hoog. Ook het verhelpen van dit probleem kost veel geld. Na de eenwording zijn ze wel begonnen met het opzetten van een groot renovatieplan voor de stad Berlijn. Dit is alleen geen goed plan geweest omdat Oost-Duitsland in de jaren tachtig diep in de schulden zat. Dit was dus weer een kostenpost voor de voormalige BRD. Het plan hield in dat Berlijn een grote bouwput zou worden en er na decennia van ellende en veroudering beter uit zou komen dan ooit te voeren en haar oude glorie als eind jaren twintig weer terug zou krijgen. De uitvoering heeft slechts voor een failliete gemeente Berlijn en vele schulden gezorgd. Bij sommige Duitsers ontstond zelfs heimwee naar de oude situatie. Bij de Oost Duitsers werd dit Ostalgie genoemd. Deze heimwee heeft er mede voor gezorgd dat Helmut Kohl plaats moest maken voor Gerard Schroder. Kohl heeft echter wel veel voor elkaar gekregen en wordt samen met de Russische presidenten Gorbatsjov en Jeltsin gezien als de redder van de Duitse eenheid. Het is ook de Russische presidenten niet altijd in dank afgenomen. Kohl heeft echter wel voor grote hervormingen gezorgd en heeft direct na de eenwording zijn plannen om van Duitsland weer een echte eenheid te maken uitgewerkt in een tienpuntenplan.

Wat voor gevolgen heeft de val van de Berlijnse Muur?

Mensen vierden uitbundig feest. Ze sloopten de Muur en vlogen in de armen van verloren familieleden. Eindelijk was de gehate Berlijnse Muur gevallen. Maar wat voor gevolgen had dit?

Door de val van de muur ontdekten vele Sovjets dat het communisme erg zwak was en dat er wel meer was dan alleen het communisme. Er werd ook uitbundig gedemonstreerd tegen het communisme. De Sovjet-Unie was verdeeld in vele lidstaten die nu hun afhankelijkheid eisten. Rusland was verreweg de grootste staat en veel kleinere staten waren het niet eens dat Rusland zo’n grote invloed had op de kleinere. In augustus 1991 was er zo’n grote druk op Gorbatsjov dat hij op 24 augustus afstand deed van zijn leidinggevende plek in de Sovjet-Communistische Partij. Vlak daarna werd die partij zelf ook opgeheven. 
Het was slechts een kwestie van tijd dat de Sovjet-Unie zelf ook uit elkaar viel. Staten als Litouwen, Letland en Estland verklaarden zichzelf onafhankelijk en er volgden er meer. Rusland bleef in zijn eentje over en zo is het nu nog steeds.

De DDR en BRD werden ook weer samengevoegd. De hele regering moest opnieuw worden opgericht, taken moesten worden verdeeld. Ze moesten ook samen de economie van voormalige DDR weer opbouwen want die liep natuurlijk een stuk achter op het welvarende West-Duitsland. 

Voor de Oost-Duitsers ging er een nieuwe wereld open. Mensen konden ineens uit heel erg veel verschillende merken voedsel kiezen. In Berlijn kwam er vlak na de afbraak van de Muur een regeling dat de Oost-Berlijners 100 DM (Duitse Mark) bij de bank konden ophalen om boodschappen te doen zodat ze kennis konden maken met de voor hun nieuwe producten. Ook ontstonden er souvenirkraampjes waar mensen stenen van de Berlijnse Muur konden kopen als aandenken aan de tijd toen de Berlijnse Muur er nog stond. 

Kortom, er ging een wereld open voor de ex-communistische landen. Ze konden na een lange tijd eindelijk zelfstandig een nieuw, democratische land opbouwen.

De val van de Muur heeft zowel positieve als negatieve veranderingen met zich meegebracht.

Positieve zijn:
- Duitsland was bevrijd van het harde regime.
- Er was weer meer vrijheid voor de Oost-Duitsers.
- Oost en West werden samengevoegd, wat positief was voor de sociale contacten met name herenigde familieleden
- De eenwording van Duitsland kon beginnen.
- Berlijn begint weer mooi te worden. Nu de achterliggende gebieden nog.

Negatieve zijn:
- De werkgelegenheid daalde enorm.
- De verschillen tussen Oost en West waren te groot, dit kon moeilijk verbeterd worden.
- De eenwording kostte heel veel geld waardoor de economie daalde. En het kost nog steeds geld.
- De verschillen zijn nog groot met betrekking tot werkloosheid.

Een filmpje over waarom de Berlijnse Muur werd gebouwd:

http://nos.nl/video/264064-waarom-werd-de-berlijnse-muur-gebouwd.html

15 August 1961., Hans Conrad Schumann (Oost-duitse soldaat), springt over prikkeldraad barricade naar West Berlijn

Hoe leefden de mensen met de berlijnse muur?

De bewoners van Berlijn zaten ineens met een muur door de stad. De stad werd in tweeën gedeeld. Duitsland werd verdeeld in twee Duitslanden: de BRD (Bondes Republik Deutschland, de Westerse kant) en de DDR (Deutsche Demokratische Republik, de communistische kant). Vele mensen waren familieleden kwijt die aan de andere kant van de stad woonden. Om verder uit te vinden hoe de burgers met de Muur leefden, zijn de burgers in twee groepen verdeeld: De Oost-Duitsers en de West-Duitsers. 

Hoe leefden de Oost-Duitsers met de Berlijnse Muur?

De Oost-Duitsers leefden natuurlijk aan de communistische kant van de muur. Alles veranderde op slag. Ten eerste waren ze familieleden kwijt die in het Westen woonden, want naar de andere kant van de Muur gaan zat er voor de Oost-Duitsers niet bij. Later mochten er wel West-Duitsers tijdelijk naar het Oosten komen. 
Financieel gezien ging het na de bouw van de Muur wel goed in Oost-Duitsland, het ging goed met de economie. Helaas waren de producten zowel kwalitatief als kwantitatief helemaal niet goed. 
Omdat het in het communisme zo is dat “iedereen gelijk” is was er van elk soort eten maar één merk. Zo had met bijvoorbeeld maar één soort augurken, er bestond maar één soort melk en er bestond ook maar één soort aardappel. Zo ging het ook met meubels; alle huizen waren vaak saai en allemaal hetzelfde ingericht. 
Kinderen moesten verplicht op een soort scouting: ze moesten dan allemaal dezelfde kleren aan en een rood sjaaltje om, dit symboliseerde het communisme. Ze leerden daar dan allerlei liedjes over het ‘goede communisme’ en over ‘het slechte westerse kapitalisme’. 
Omdat alles wat uit het Westen kwam verboden was, kwamen er veel illegale handeltjes in de DDR. Zo kochten veel jongeren elpees met bijvoorbeeld de muziek van The Rolling Stones illegaal. Deze waren dan door mensen uit het Westen mee gesmokkeld of over de Muur gegooid. Veel mensen waren dit leven in Oost-Duitsland zat en probeerden te vluchten. Iets wat absoluut niet makkelijk was.
Een optie was om te proberen over de Muur heen de klimmen. Dit was erg gevaarlijk, omdat je een grote kans had dat je een kogel in je lichaam kreeg. De Oost-Duitse politie, ook wel de Stasi genoemd, had namelijk het recht elke vluchtende Oost-Duitser neer te schieten. Deze mensen begingen namelijk een misdaad om te willen leven in het kapitalistische westen. In totaal zijn er alleen al in het eerste jaar van het bestaan van de Muur 41 mensen overleden tijdens een poging om over de Muur te klimmen. Toch waren de Oost-Duitsers erg vindingrijk in het vinden van gaten in de muur. Ook werden er tunnels gegraven onder de muur door. 

Hoe leefden de West-Duitsers met de Berlijnse Muur?

In eerste instantie voelden de West-Duitsers zich opgesloten door de Berlijnse Muur, maar al snel kreeg men door dat het de Oost-Duitsers waren die opgesloten waren. De West-Duitsers leefden vergeleken bij de Oost-Duitsers in een luxe. Ze mochten gewoon alles eten, drinken en dragen wat ze wilden. Eigenlijk hadden de West-Duitsers niet veel last van de Muur buiten het feit dat ze soms gescheiden waren van familieleden in het Oosten. Als dit zo was mochten ze in de latere jaren dat de Muur er stond, hun familie opzoeken in het Westen. Vaak smokkelden ze allerlei artikelen mee uit het Westen zoals koekjes en ander voedsel. Ook trokken ze 3 lagen kleding over elkaar heen om zo kleding te kunnen mee nemen die veel hipper en beter was als dat ze in de DDR hadden. Bij de grens (de Muur) werden altijd hun koffers gecontroleerd. Vaak werden er spullen in beslag genomen door de Stasi. De politie die dat innam hield datgene vaak voor zichzelf, want eigenlijk vonden ze dat juist er lekker of mooi en aten ze bijvoorbeeld de koekjes zelf stiekem op. De economie is het de BRD vorderde zich ook steeds beter. West-Duitsers hadden meer geld te besteden en kochten ook mooie kleding en huizen. 
Toch wilden veel West-Duitsers het liefst dat de BRD weer één zou worden met de DDR. Maar ze hadden het toch een stuk beter dan de Oost-Duitsers. 
De BRD werd ook financieel gesteund door andere Westerse landen zoals de VS. In 1963 kwam president John F.Kennedy een toespraak houden in West-Berlijn om zijn steun te betuigen aan de Westerse methode van de BRD waar hij de beroemde woorden “Ich bin ein Berliner” uitspreekt. De West-Duitsers waren verrukt toen hij dit zei ook al betekent Berliner eigenlijk “broodje” in het Duits.

Een filmpje over de bouw van de berlijnse muur

Waarom is de muur gebouwd?

Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland in vier zones opgedeeld; het gedeelte bezet door de Fransen, Britten, Sovjet-Russen en de Amerikanen. Ze kregen allemaal een stuk land dat zij mochten besturen.

Na WO2 begon al vrijwel snel de Koude Oorlog tussen het Westen en het Oosten. Berlijn werd daarin een centrale plaats. In 1948 begon de Koude Oorlog serieus te worden met het eerste hoogtepunt; alle weg- en spoorverbindingen tussen de westelijke bezetzones en West-Berlijn werden afgesloten. Enkel via een luchtbrug werd voedsel en drinken gestuurd vanuit Frankfurt am Main en Hamburg. Op 23 mei 1949 werden de westelijke bezettingszones de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) en op 7 oktober 1949 de oostelijke bezettingszones de Duitse Democratische Republiek/DDR (Oost-Duitsland). Eigenlijk was Berlijn toen een onafhankelijke stad; het hoorde bij geen van beide delen van Duitsland en had dus een centrale status. Maar West-Berlijn werd steeds meer een deelstaat van West-Duitsland en Oost-Berlijn werd zelfs tot Hoofdstad van de DDR uitgeroepen!

In de zomer van 1945 maakte men al grenzen tussen de Berlijnse bezettingszones. Dit werd gedaan met slagbomen, maar ook met palen en bomen. Je moest toestemming hebben als je de grens over wou, alleen boerenen pendelaars mochten zonder toestemming de grens over. Toen de Sovjet-Unie ook een politie instelde voor de grens in 1946, werd in 1952 een echte grens opgesteld, vluchtten veel mensen van de DDR naar de Bondsrepubliek.

Het begin van de Duits-Duitse grens

Om het vluchten te voorkomen sloot de DDR in 1952 een grens af, genoemd de Duits-Duitse grens; een 1378 kilometer lange grens tussen Oost- en West-Duitsland. De Berlijnse Muur was daar een onderdeel van. Die grens werd afgesloten met hekken, bewakingsposten en alarmen. Langs die grens was een vijf kilometer brede verboden zone; een zwaarbewaakte strook die enkel mensen met toestemming mochten betreden. Meestal kregen lokale bewoners toestemming ervoor.

Maar deze grens werd niet zo goed bewaakt; door dit "lek" bij de grens ontsnapten namelijk tussen 1949 en 1961 2,6 miljoen mensen. Twee weken voor de start van de bouw van de Berlijnse Muur ontsnapten nog bijna 47.500 mensen. Ook veel Polen en Tsjechen gingen naar het Westen via Berlijn.

Nog voor de bouw van de muur controleerde de politie van de DDR (Volkspolizei) op vluchtelingen en smokkelaars. Want veel West-Berlijners konden in Oost-Berlijn goed handelen, omdat (enkel in Oost-Berlijn) de Duitse Mark daar ingevoerd was, die gunstig was met de koersen.